| KazioR |
| Administrator |
|
| |
| Dołączył: 20 Wrz 2005 |
| Posty: 2728 |
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/3
|
Skąd: Kraków
Płeć: M |
|
|
 |
|
 |
|
Choroby przewodu pokarmowego
Anomalie i schorzenia zębów
W uzębieniu królików wyróżnia się zęby sieczne — 4 górne i 2 dolne, zęby przedtrzonowe — 6 górnych i 4 dolne oraz zęby trzonowe — 6 górnych i 6 dolnych, umiejscowione w dwóch łukach szczęki i żuchwy. W zakresie nieprawidłowości w uzębieniu należy wymienić: nieprawidłowy wzrost siekaczy, niedostateczne ich ścieranie, braklub złamanie zęba, występowanie zębów dodatkowych, nierównomierne ścieranie zębów trzonowych.
Etiologia. Najczęściej anomalie w uzębieniu występują na skutek nieprawidłowego żywienia — brak twardej paszy koniecznej do ścierania stale rosnących siekaczy, niedobory składników mineralnych. Nieprawidłowości wrodzone, np. skrzywienie szczęki na bok, skrócenie szczęki itp. Nieprawidłowy wzrost zęba z jednej strony powoduje wzrost zęba strony przeciwne. Nadmiernie wyrośnięte siekacze podwijają się z reguły do wnętrza jamy gębowej.
Obraz kliniczny. Króliki z nieprawidłowościami w uzębieniu w początkowej fazie podchodzą do karmy, pobierają ją, lecz wskutek znacznego bólu, wypluwają pobrany pokarm. Występuje ślinotok, pocieranie pyska o łapki i klatkę. W późniejszej fazie, gdy schorzenie ulega zaawansowaniu, obserwuje się depresję i nie podchodzenie do karmnika z paszą. Końcowym efektem jest wychudzenie, do znacznego wyniszczenia organizmu i upadku.
Rozpoznanie. W diagnozie opieramy się na wywiadzie klinicznym. Przeprowadzenie oględzin zębów trzonowych.
Leczenie. Nadmiernie wyrośnięte zęby sieczne przycina się pamiętać należy jednak, że zęby te po pewnym czasie odrastają. W przypadku anomalii wrodzonych, króliki należy wyeliminować z hodowli. W żywieniu należy stosować karmę umożliwiającą ścieranie zębów. Wśród schorzeń zębów występuje zapalenie ozębnej i zapalenie miazgi zębowej.
Zapalenie ozębnej (periodontitis)
Określane jest niekiedy jako zapalenie przyzębia. Schorzenie wywołują wnikające wraz z karmą drobnoustroje.
Obraz kliniczny. Schorzenie rozpoczyna się zapaleniem dziąsła (przekrwienie i obrzęk). Dochodzi do oddzielenia dziąsła od zęba i powstania tzw. kieszonki dziąsłowej, w której zalega rozkładający się pokarm. Proces zapalny może przenieść się na kości szczęki lub żuchwy, a w przypadku zaatakowania górnego szeregu zębów trzonowych — na okoliczne zatoki. Niekiedy powstają ropnie okołozębowe, które po zniszczeniu blaszki kostnej zębodołu otwierają się na zewnątrz i powstaje przetoka zębowa (pistula dentis). Z powodu dużej bolesności utrudnione jest pobieranie pokarmu. Króliki chudną, dochodzi do wycieńczenia i zejścia śmiertelnego. W przypadku przetoki zębowej, proces chorobowy może się przeciągać.
Leczenie. Ząb usuwa się przy pomocy odpowiednich kleszczy. Jamę gębową przemywa się środkami odkażającymi i ściągającymi oraz stosuje antybiotyki.
Zapalenie miazgi zębowej (pulpitis)
Etioiogia. Schorzenie wywołują bakterie, które wnikają do komory zęba (głównie siekaczy) przez otwór wierzchołkowy.
Obraz kliniczny. Najważniejsze objawy to — brak łaknienia, podwyższenie temperatury ciała i ślinotok. Schorzenie może przebiegać w postaci zamkniętego procesu ropnego lub przetoki zębowej. Leczenie analogiczne do zapalenia ozębnej. Niekiedy czynnikiem wikłającym wspomniane schorzenia jest wniknięcie bakterii beztlenowych z grupy Actinomyces, które wywołują ziarniniakowato-ropny proces zapalny.
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (stomatitis)
Etiologia. Przyczyną zmian zapalnych w jamie gębowej są drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze. Podawanie pasz zawierających ostre, kłujące części roślin, powoduje mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej — w miejsca te wnikają bakterie bytujące w jamie ustnej i rozwija się proces zapalny.
Obraz klniczny. Króliki podchodzą do karmy, pobierają ją, lecz na skutek bolesności, nie przyjmują jej. Występuje utrata apetytu i obfite ślinienie, nawet do tego stopnia, że okolice szyi i przednich kończyn są stale wilgotne. Najczęściej objawy te obserwuje się u wszystkich — żywionych tak samo — królików na fermie. Podczas oględzin stwierdza się zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej.
Rozpoznanie. Leczenie należy rozpocząć od usunięcia szkodliwej paszy i podania paszy miękkiej. W lekkich przypadkach takie postępowanie jest często wystarczające aby nastąpił powrót do zdrowia. W przypadkach ciężkich konieczne jest przepłukiwanie bądź pędzlowanie jamy gębowej środkami odkażającymi: 1-2% wodą utlenioną, 0,2 % roztworem nadmanganianu potasu, 2 % ałunem, 0,5 % roztworem azotanu srebra, naparem szałwi itp.
Zapobieganie. Profilaktyka polega na żywieniu zwierząt odpowiednimi paszami. W celu wzmocnienia błony śluzowej można podawać tzw. liściarkę (Ocetkiewicz, 1959) — są to suszone liście wraz z gałązkami drzew i krzewów o średnicy do l cm. Najwięcej związków garbnikowych zawiera liściarka dębowa (tanina).
Nieżyt żołądka i jelit (gastroenteritis catarrhalis)
Jest to proces zapalny powodujący zaburzenia w czynności moczno-wydzielniczej żołądka oraz motoryczno-wydzielniczo-resorbującej czynności jelit.
Etiologia. Do przyczyn zalicza się, podobnie jak we wszystkich niemal schorzeniach przewodu pokarmowego, nieodpowiednie warunki higieniczno-żywieniowe, częsta lub gwałtowna zmiana karmy, podawanie paszy zepsutej, zapiaszczonej, zamarzniętej. Także pasze spleśniałe, zagrzane (młoda koniczyna), pasze świeże i niedojrzałe {owies, siano), niedobór pasz soczystych i wody oraz szereg chorób pasożytniczych i bakteryjnych. Króliki, ze względu na charakterystyczną budowę przewodu pokarmowego (mały żołądek, warstwa mięśniowa tylko przy odźwierniku) oraz konieczność częstego pobierania karmy, są bardzo podatne na wszelkie zaburzenia żywieniowe.
Przebieg choroby i obraz kliniczny. Nieżyt żołądka i jelit występuje najczęściej u królików młodych w wieku 1-2 miesięcy, szczególnie w okresie odsądzania młodych od matek. Proces ten przebiega u nich bardzo często w postaci ostrej. Króliczęta giną w ciągu 3-10 dni. Usaczewa (Leontiuk, 1974) podzieliła nieżyt żołądka i jelit na kwaśny, zasadowy i nieżyt z przeziębienia. Przez analogię do chorób przeżuwaczy można więc mówić o kwasicy i zasadowicy. Kwasica jest następstwem zakwaszenia treści, powstającego w wyniku zjadania pasz soczystych i łatwo fermentujących (duże ilości buraków lub liści buraczanych, jabłek, wysokie dawki skrobi itp.). Pasza węglowodanowa stanowi odpowiednie podłoże do rozwoju m.in. pałeczek kwasu mlekowego. W wyniku ich działalności spada poniżej normy stężenie jonów wodorowych (pH).
Obraz kliniczny. U chorych królików obserwuje się apatię i utratę łaknienia. Występuje biegunka, kał jest rzadki koloru brązowoszarego z pęcherzykami gazu. Wzrasta ilość uderzeń serca, natomiast zwolnieniu ulegają oddechy. Choroba trwa 1-3 dni.
Zmiany anatomopatologiczne. Badaniem sekcyjnym stwierdza się kwaśną zawartość w żołądku. Błona śluzowa pokryta białawym śluzem. Czasami występują punkcikowate przekrwienia. Węzły chłonne nieznacznie powiększone. Jelito ślepe powiększone i wypełnione gazem.
Rozpoznanie. Ustala się na podstawie wywiadu i badania klinicznego. Usaczewa (Leontiuk, 1974) zaleca reakcję barwną kału z papierkiem lakmusowym (odczyn kału kwaśny).
Leczenie. Należy usunąć karmę i zalecić 1-2-dniową głodówkę. W leczeniu kwasicy stosuje się środki alkalizujące np. Propiovet, Neopropiovet, tlenek magnezu itp. i garbujące — wywar z kory dębowej, roztwór taniny. Niekiedy konieczne jest doustne podanie antybiotyków (streptomycyna), a zawsze witaminy B,. Nie należy natomiast podawać glukozy i soli wapnia. Gascón (1985) stosował zawiesinę antybiotyków: chloramfenikol (20,655 mg), streptomycynę (19,8 mg) i tetracyklinę (0,45 mg), również z dobrym skutkiem aureomycynę w dawce 40 mg na litr wody do picia. Usaczewa (1954) zaleca podawanie per os sintamycynę (chloramfenikol) w dawce 0,1 g dwa razy dziennie.
Zapobieganie. Ponieważ leczenie jest stosunkowo trudne i uciążliwe, dlatego należy zwracać szczególną uwagę na prawidłowe (urozmaicone) żywienie. Kruglova (1980) profilaktycznie podaje począwszy od 15 dnia życia królików dodatek biomycyny (chlorotetracykliny) lub acidofiliny (poi. Lactovac). Acidofilina reguluje aktywność enzymów trawiennych zmniejszając jednocześnie liczbę patogennych drobnoustrojów. Króliki muszą mieć zapewniony stały dostęp do wody.
Zasadowica występuje u królików stosunkowo rzadko. Powstaje w wyniku jednostronnego żywienia paszami treściwymi. W przewodzie pokarmowym gromadzi się wówczas nadmierna ilość amoniaku, który powoduje alkalizację treści. Nadmierna ilość amoniaku przenika do krwi i drogą naczyń krwionośnych do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie wykazuje działanie trujące.
Obraz kliniczny. Chore zwierzęta są osowiałe, tracą apetyt i zataczają się. Występuje biegunka — kał o gnilnym zapachu i ciemnobrązowym zabarwieniu. Temperatura ciała ulega obniżeniu. Perystaltyka jelit zwolniona. Śmierć następuje w ciągu pierwszej doby.
Zmiany anatomopatologiczne. W żołądku stwierdza się karmę suchej konstyntencji. Występuje przekrwienie jelit cienkich, a w jelicie grubym treść o gnilnym zapachu.
Rozpoznanie. Na podstawie wywiadu i badania klinicznego można postawić prawidłowe rozpoznanie. Usaczewa (Leontiuk, 1974) badała kał, aby określić stężenie jonów wodorowych (wynik zasadowy).
Leczenie. Podaje się per os Salolum, który pod wpływem środowiska alkalicznego ulega rozszczepieniu' na salicylan sodowy i fenol, dzięki temu działa antyseptycznie w stosunku do flory bakteryjnej jelit oraz przeciwgorączkowo. Salolum-Polfa można stosować wraz z nadmanganianem potasu. Ponadto zaleca się kwas mlekowy, kwas octowy, sole wapnia, glukozę i w razie potrzeby antybiotyki.
Zapobieganie. Polega na podawaniu z paszą treściwą również pasz węglowodanowych. Można stosować Lactovac-Biowet.
Nieżyt żołądka i jelit z przeziębienia. Przyczyną tego nieżytu jest podawanie zbyt zimnej karmy oraz wody, szczególnie w okresie jesienno-zimowym.
Obraz kliniczny. Przy zaziębieniu przewodu pokarmowego obserwuje się częste oddawanie kału barwy brązowożółtej, niekiedy z domieszką znacznych ilości śluzu. U chorych królików można obserwować kichanie i wypływ śluzowy z nosa. Stwierdza się podwyższenie temperatury ciała, przyspieszenie perystaltyki jelit. Choroba trwa 3-5 dni.
Rozpoznanie. Usaczewa (1954) badając kał papierkiem lakmusowym wykazała pH obojętne lub lekko zasadowe.
Leczenie. Stosuje się doustnie i domięśniowo antybiotyki: penicylina — 20-40 tyś, j.m., oksytetracyklina — 5-10 mg/kg m.c., streptomycyna — 0,2 g itd. Donosowo można podać 4-5 kropli l % furazolidonu i in. W razie potrzeby stosuje się także środki nasercowe w celu poprawienia krążenia.
Zapobieganie. Należy unikać podawania pasz zmarzniętych.
Ostre rozszerzenie żołądka (diiatatio yentriculi acuta)
Etiologia. Schorzenie występuje w wyniku przejedzenia się, smakowitą dla królików, karmą (Gancarz, 1981).
Obraz kliniczny. Stosunkowo rzadko spotyka się ciężki przebieg schorzenia (Hutyra i wsp., 1962). Najczęściej obserwuje się: powiększenie powłok brzusznych, niepokój, przyspieszenie tętna, utrudniony oddech, ślinotok, krztuszenie się. Śmierć następuje w wyniku uduszenia. Rzadko występuje pęknięcie żołądka wzdłuż większej krzywizny.
Zmiany anatomopatologiczne. Podczas sekcji stwierdza się silnie powiększony żołądek — wypełniony twardą karmę. Czasami w trakcie otwierania jamy brzusznej, wydostaje się z niej treść pokarmowa (pęknięcie żołądka).
Rozpoznanie. Badania kliniczne (omacywanie żołądka) i wywiad pozwalają postawić prawidłową diagnozę. W następstwie ostrego rozszerzenia żołądka, może rozwinąć się nieżyt żołądka i jelit. Leczenie. Mało skuteczne.
Wzdęcie (meteorismus)
Schorzenie wywołują pasze gwałtownie fermentujące. Bardzo niebezpieczne schorzenie prowadzące do szybkiej śmierci zwierzęcia.
Etiologia i patogeneza. Wzdęcie może przebiegać w formie ostrej (wzdęcie pierwotne) lub przewlekłej (wzdęcie wtórne). Pierwotną przyczyną jest najczęściej nieprawidłowe żywienie — podawanie pasz silnie fermentujących (świeża kapusta, buraki, rzepik, zwiędnięta zielonka, kukurydza) oraz pasz nieświeżych (gnijące rośliny okopowe). Wtórne wzdęcie może wystąpić w wyniku niedrożności jelit oraz przy kokcydiozie. Wytwarzane gazy podczas wzmożonej fermentacji węglowodanów i białek nie mogą być w pełni resorbowane i wydalane na zewnątrz. Zalegają one w przewodzie pokarmowym (jelito ślepe) i powodują jego rozciąganie oraz powstawanie dużej ilości kwasów węglowych, tłuszczowych i metanu, co w efekcie doprowadza do wzmożonej perystaltyki jelit. W wyniku nadmiernego rozciągania mięśniówki jelit ulega ona porażeniu. Wypełnione jelita uciskają na okoliczne narządy. Powstaje duszność, zaburzenia w krążeniu i porażenie motoryki serca.
Obraz kliniczny. Do charakterystycznych objawów należy zaliczyć: powiększenie i napięcie powłok brzusznych (przy opukiwaniu odgłos bębenkowy), błona śluzowa nosa i jamy gębowej silnie zasiniona, dławienie się i zaparcia. W przebiegu gwałtownym śmierć może nastąpić w ciągu 15-30 min, niekiedy po 5 godzinach, najczęściej jednak do 12 godz. Obserwuje się czasami przypadki samowyleczenia.
Zmiany anatomopatologiczne. Podczas sekcji stwierdza się 2-4-krotne powiększenie żołądka i jelit (głównie jelita ślepego). Niekiedy stwierdza się pęknięcie żołądka. Przy dłuższym przebiegu choroby występuje przekrwienie błony śluzowej jelit i zwyrodnienie mięśnia sercowego.
Rozpoznanie. Prawidłową diagnozę można postawić na podstawie badania klinicznego (omacywania).
Leczenie. Z klatek chorych królików usuwa się karmę. W celu zahamowania fermentacji wlewa się w pyszczek: 3-5 ml 5 % roztworu kwasu mlekowego; 1-3 ml Silitympakonu; 5 ml Tympacholu; 6 ml 10% roztworu sulfobituminianu amonowego; 0,5 tabletki Alusalu-Polfy — 3 razy dziennie. W zaparciach podaje się doustnie 3-6 g wodnego roztworu soli glauberskiej.
Zapobieganie. Polega na stosowaniu prawidłowego żywienia. Poubojowa ocena sanitarno-weterynaryjna. Tuszki zwierząt dobitych są zwykle słabo wykrwawione i wykazują nieprawidłowy smak i zapach i dlatego uznaje się je za niezdatne do spożycia. Można przeznaczyć je na paszę dla mięsożernych zwierząt futerkowych.
Zaparcie (obstipatio)
Schorzenie polega na zatrzymaniu i odwodnieniu mas kałowych w jelitach.
Etiologia i patogeneza. Zaparcie spowodowane jest podawaniem paszy suchej lub ciężko strawnej oraz długim nie podawaniem wody do picia. Jest również następstwem nieżytu jelit, bolesności prostnicy i okolicy odbytu. Sucha karma drażniąc zakończenia nerwowe w jelitach, powoduje skurcze mięśniówki i zatrzymanie przesuwanej treści. Dochodzi do bakteryjnego rozkładu miazgi pokarmowej, powstaje znaczna ilość toksyn i dlatego obserwować można objawy autointoksykacji.
Obraz kliniczny. Początkowo stwierdza się zmniejszenie apetytu, pojawia się rzadki kał. W końcu oddawanie kału ustaje, pomimo występowania silnych parć. Króliki postękują, są niespokojne. Później obserwuje się posmutnienie, zwolnienie tętna, przyspieszenie oddechów i wzrost temperatury ciała.
Zmiany anatomopatologiczne. Badaniem sekcyjnym wykazuje się suche grudki kału w jelitach. Niekiedy spotkać można zrosty jelit z otrzewną i żołądka z przeponą i wątrobą.
Rozpoznanie. Uciskając powłoki brzuszne można wyczuć w okrężnicy twarde grudki kalu wielkości nasiona grochu.
Leczenie. W pierwszym okresie zaparcia zalecić należy głodówkę bez ograniczania wody. W okresie późniejszym podaje się środki przeczyszczające: olej rycynowy 5-10 g, sól glauberska 1-5 g, Antrapulorum (istizin) 0,3 g i in. Wskazane jest stosowanie wlewów do odbytnicy z letniej wody. Króliki aż do wyzdrowienia należy żywić zielonką, roślinami okopowymi — soczystymi, sałatą itp. Koniecznie należy zapewnić stały dostęp do wody pitnej.
Zapobieganie. Podobnie jak w profilaktyce innych chorób przewodu pokarmowego należy stosować prawidłowe żywienie.
Choroby układu oddechowego
Nieżyt nosa (rhinitis catarrhalis)
Schorzenie dotyczy błony śluzowej przewodów nosowych i występuje samoistnie lub łącznie z zapaleniem oskrzeli i płuc.
Etiologia. Najczęściej przyczyną nieżytu nosa jest przegrzanie lub osłabienie odporności organizmu na tle niedoboru witaminy A oraz przeziębienie. Może być wywołany także przez różne substancje drażniące mechanicznie (kurz, pył) i chemicznie (dym, gaz itp.). Pod wpływem wymienionych czynników następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności. Pojawia się wysięk. Nabłonek ulega zwiększonemu złuszczaniu.
Obraz kliniczny. Charakterystycznym objawem jest wypływ z nosa, który w początkowym stadium jest wodnisty lecz w miarę nasilania się choroby staje się ciągliwy. Błona śluzowa (trudno dostępna do badania) jest przekrwiona, obrzękła i pokryta śluzem. Śluz zwęża światło przewodów nosowych i utrudnia oddychanie. Podczas oddechów słychać świsty, gwizdy. Królik kaszle, kicha i parska. Niekiedy ze śluzu zatykającego otwory nosowe powstają pęcherzyki (bańki mydlane), które pękając zasychają wokół nosa. Królik niecierpliwie wyciera nos łapkami. Inne objawy ogólne w przebiegu samoistnego nieżytu nosa, raczej nie występują. Jednakże w cięższych przypadkach obserwuje się posmutnienie, zmniejszenie łaknienia i podwyższenie temperatury ciała. Czasami występuje także zapalenie spojówek. Objawy te najczęściej utrzymują się kilka dni i królik wraca do zdrowia.
Rozpoznanie. Schorzenie można pomylić z zakaźnym zapaleniem nosa. Nie zakaźny nieżyt nosa występuje u pojedynczych królików i z reguły przebiega bez objawów ogólnych. Natomiast przy zakaźnym zapaleniu nosa wyciek jest silnie cuchnący i występują dodatkowo inne objawy kliniczne.
Leczenie. Chorym królikom należy zapewnić odpowiednie warunki utrzymania (ciepłe i suche klatki) i pełnowartościowe żywienie (witamina A). Niekiedy to już wystarcza do samoistnego wyleczenia. W cięższych przypadkach konieczne jest zastosowanie środków odkażających: 0,5% chinoksyzol, sulfarinol, rhinofenazol, ksylometazolin i in. Knorr (1976) zaleca wkraplać do nosa olej parafinowy z 1% dodatkiem mentolu.
Nieżyt oskrzeli (broncfdtis catarrhalis)
Schorzenie dotyczy błony śluzowej większych lub mniejszych odcinków drzewa oskrzelowego. Występuje przeważnie łącznie z nieżytem nosa i zapaleniem płuc.
Etiologia. Nieżyt oskrzeli, podobnie jak nieżyt nosa, występuje w skutek przeziębienia, przegrzania oraz różnego rodzaju czynników drażniących. W wyniku osłabienia naturalnej odporności organizmu, następuje wtórne zarażenie różnymi drobnoustrojami (Pasteurella, Bordetella i in.) oraz choroby pasożytnicze i grzybicze.
Obraz kliniczny. Uzależniony jest przede wszystkim od czynników wywołujących schorzenie. W ostrej postaci choroby obserwuje się posmutnienie, zmniejszenie łaknienia oraz duszność. Temperatura ciała początkowo utrzymuje się w normie, później ulega podwyższeniu. Występuje kaszel — początkowo suchy, krótki i bolesny, następnie przechodzi w łagodny i wilgotny. Z reguły obserwuje się obustronny wypływ z nosa. Nieżyt oskrzeli u młodych królików przechodzi w zapalenie płuc, u starszych — schorzenie może ustąpić samoistnie.
Zmiany anatomopatologiczne. Sekcyjnie stwierdza się przekrwienie, rozpulchnienie błony śluzowej drzewa oskrzelowego. Górne drogi oddechowe pokryte są śluzem.
Rozpoznanie. Na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych.
Leczenie. Chorym królikom należy zapewnić odpowiednie warunki higieniczne i żywieniowe. W początkowym okresie można podawać z karmą i wodą do picia sulfonamidy lub antybiotyki. W indywidualnych przypadkach stosuje się antybiotyki domięśniowo (penicylina, penicylina ze streptomycyną, oksytetracyklina i in.), środki nasercowe (Camphochin-Polfa, Cofl. n. benz.) i środki bodźcowe (Biovetadina, Yetastimina i in.).
Zapobieganie. Profilaktyka polega na prawidłowym zabezpieczeniu klatek na okres jesienno-zimowy oraz pełnowartościowym żywieniu.
Odoskrzelowe zapalenie płuc (bronchopneumonia)
Odoskrzelowe zapalenie płuc obejmuje tkankę płucną, oskrzela i niekiedy opłucną.
Etiologia. Schorzenie występuje stosunkowo często łącznie z zakaźnym zapaleniem nosa i pasterelozą. Przy nieżycie oskrzeli proces zapalny może objąć również tkankę płucną. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu zachorowania są nieodpowiednie warunki zoohigieniczne (przeciągi, przemoczenia, przegrzania, nadmierne zagęszczenie), które powodują obniżenie naturalnej odporności układu oddechowego. Wówczas następuje zwiększenie zjadliwości bakterii - profitycznych i warunkowo chorobotwórczych. Rozwija się proces zapalny wywołany przez bordetele, pasterele, diplokoki, gronkowce, streptokoki, pałeczki okrężnicy i inne.
Obraz kliniczny. Występuje duszność, wyciek z nosa, kaszel. podwyższenie temperatury ciała, apatia, utrata łaknienia. Przebieg zapalenia płuc jest podobny do nieżytu oskrzeli, z tym, że objawy kliniczne są silniej zaznaczone. Młode króliki padają w ciągu kilku dni, u starszych choroba trwa dłużej. Czasami obserwuje się postępujące wychudzenie i wyniszczenie. Podczas osłuchiwania słychać rzężenia, świsty i szmery. Kótsche i wsp. (1977) wyróżniają nieżytowe odoskrzelowe zapalenie płuc i włóknikowe zapalenie płuc i opłucnej.
Zmiany anatomopatologiczne. W płucach stwierdza się zmiany zapalne, początkowo pojedyncze później zlewające się. Niekiedy spotyka się ropnie.
i Rozpoznanie. Opiera się na badaniu klinicznym i bakteriologicznym. W diagnozie różnicowej należy uwzględnić zakaźne zapalenie nosa, pasterelozę, tularemię, rodencjozę, gruźlicę i in.
Leczenie. Terapia podobna jak przy nieżycie oskrzeli.
Zapobieganie. Zabezpieczenie klatek i fermy na okres jesienno-zimowy, pełnowartościowe żywienie i okresowa dezynfekcja.
Choroby układu rozrodczego
Zapalenie pochwy (wginitis)
Zapalenie pochwy występuje bardzo rzadko i jest wynikiem komplikacji porodowych.
Etiologia. Przyczyną zapalenia pochwy są: komplikacje porodowe i uszkodzenie błony śluzowej, udzielanie pomocy przy użyciu nie odkażonego sprzętu i brudnymi rękoma oraz zanieczyszczona ściółka.
Obraz kliniczny. Obserwuje się oblizywanie warg sromowych, wygięcie grzbietu, napinanie się i bolesne oddawanie moczu. Zapalenie pochwy o przebiegu przewlekłym może doprowadzić do .groźniejszego zapalenia macicy.
Leczenie. Z reguły zapalenie pochwy ustępuje samoistnie, często nie zauważone przez personel obsługujący czy hodowcę i bez konieczności ingerencji lekarsko-weterynaryjnych. Czasami należy podać maści z dodatkiem antybiotyku — Ung. chlorocyclini, Ung. detreomycini, Ung. neomycini i in. W przypadku wystąpienia objawów ogólnych (spadek apetytu, wzrost temperatury ciała) należy podawać parenteralnie antybiotyki.
Zapalenie macicy (metritis)
Zapalenie macicy u królic występuje rzadko, najczęściej rozpoznawane jest podczas sekcji.
Etiologia. Schorzenie związane jest z poronieniem, porodem, schorzeniami zakaźnymi — listerioza, salmonelloza, streptokokoza i in. Proces chorobowy może rozwijać się na drodze wstępującej (z pochwy) lub zstępującej z okolicznych narządów oraz na skutek rozszerzenia się zakażenia drogą krwi.
Obraz kliniczny. W początkowym stadium choroby, oprócz wycieku z dróg rodnych, nie obserwuje się pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. W stadium późniejszym, z chwilą rozszerzenia się schorzenia, występuje utrata łaknienia, posmutnienie, ostrożne poruszanie się i podwyższenie temperatury ciała. Zapalenie macicy pojawia się najczęściej bezpośrednio po porodzie. Z pochwy wydalany jest na zewnątrz obfity i cuchnący wyciek o charakterze surowiczym, surowicze-ropnym i ropnym. W przebiegu przewlekłym schorzenia występuje wychudzenie i wyniszczenie organizmu. Często jednak następuje uogólnienie procesu prowadzące do posocznicy i zejścia śmiertelnego.
Zmiany anatomopatologiczne. Podczas sekcji stwierdza się powiększenie macicy (jednego lub obu rogów). Przy delikatnym dotknięciu, cienka ściana macicy pęka i wylewa się ropa lub posokowata zawartość, czasami wraz z rozłożonymi płodami. W przypadku przewlekłym, w którym wydzielina zapalna usuwana była na zewnątrz, ściana macicy jest zgrubiała. Niekiedy stwierdza się zrosty narządów jamy brzusznej.
Rozpoznanie. Badaniem klinicznym obserwuje się wypływ z pochwy oraz podwyższenie temperatury ciała. W diagnozie różnicowej należy uwzględnić przede wszystkim listeriozę i salmonellozę.
Leczenie. Ponieważ schorzenie zauważane jest z reguły w zaawansowanym stadium, gdy wynik leczenia jest wątpliwy, dlatego zaleca się postępowanie radykalne. W innych przypadkach stosuje się antybiotyki parenteralnie, środki nasercowe i dopochwowo maści z dodatkiem antybiotyku. Płukanie macicy grozi jej perforacją oraz wylaniem się zawartości przez jajowód do jamy otrzewnej i nie jest praktykowane.
Zapobieganie. Polega na zapewnieniu odpowiednich warunków żywieniowych i higienicznych (świeża i czysta ściółka). Podczas kontroli gniazda po porodzie usuwa się wilgotną ściółkę oraz martwe płody. Klatki i sprzęt należy okresowo dezynfekować.
Wypadnięcie pochwy i macicy (prolapsus wginae et uteri}
Wypadnięcie pochwy i macicy występuje w okresie poporodowym. U królic całkowite wypadnięcie macicy (prolapsus uteri completus) zdarza się stosunkowo rzadko, częściej następuje wynicowanie rogu macicy (inversio uteri) — przeważnie jednego.
Etiologia. Czynnik etiologiczny wypadnięcia macicy nie jest ostatecznie wyjaśniony. Przyjmuje się, że przyczyną jest niepełnowartościowe żywienie królic kotnych — niedobory witaminy D, wapnia i białka, czy też karmienie paszami zawierającymi nadmiar substancji estrogennych (koniczyna, lucerna, spleśniałe pasze — susz, zboża) i tłuszczu. Więzadła szerokie macicy, podtrzymujące macicę ciężarną, ulegają wydłużeniu i naciągnięciu, po porodzie — gdy macica kurczy się — nie zapewniają jej odpowiedniego napięcia. Zapalenie pochwy, macicy i pęcherza moczowego może sprzyjać wystąpieniu tego schorzenia. Przyjmuje się również, że schorzenie to może być przekazywane genetycznie.
Obraz kliniczny. Królice wykazują niepokój. Obserwuje się silne parcia. Ze sromu wystaje krwisto-czerwony guz (wypadnięcie pochwy) lub kiełbaskowaty twór (wypadnięcie rogu macicy). W wyniku zastoju krwi, zabarwienie krwiste przechodzi w ciemnoczerwone i sine. Wypadnięta macica ulega obrzękowi i rozpulchnieniu, co ułatwia jej mechaniczne uszkodzenie. Następuje zakażenie, posocznica i zejście śmiertelne.
Leczenie. W przypadkach wczesnych, interwencja jest następująca: wynicowaną macicę przemywa się letnim roztworem wody ze środkiem odkażającym (riwanol, nadmanganian potasu), następnie oziębia się w celu obkurczenia, natłuszcza maścią sulfonamidową lub z antybiotykiem i delikatnie reponuje palcem. Podczas zabiegu tył królicy musi być uniesiony do góry. Następnie na wargi sromowe można założyć szew kapciuchowy. Repozycja ma szansę powodzenia wówczas, jeżeli wynicowaną macica, podczas zabiegu, nie uległa uszkodzeniu. Zwierzęta ze zreponowaną macicą należy odpowiednio oznaczyć.
Niepłodność i jałowienie (infertiiitas et sufertiiitas)
Niepłodność i jałowienie są zaburzeniami w rozrodzie prowadzącymi do nieopłacalności hodowli. Niepłodność (infertiiitas) jest to trwała niezdolność do rozrodu, natomiast jałowienie {sufertiiitas) oznacza stan chorobowy możliwy do wyleczenia.
Etiologia. Wśród licznych przyczyn zaburzeń w płodności należy wymienić: nieprawidłowości budowy narządów rozrodczych samicy i samca i ich niedorozwój, wadliwa budowa kończyn, ogona, wnętrostwo samców, zmiany pourazowe (niedowłady, rany, odgniecenia skoków) i pochorobowe (zmiany po przebytej krzywicy), prżerośnięte pazury, nadmierna nerwowość, nieprawidłowe żywienie — przekarmianie królic, niedobór witaminy E i witamin z grupy B oraz składników mineralnych, wycieńczenie samic i samców (intensywny rozpłód). Także żywienie jednostronne, niewłaściwe przechowywanie pasz (straty witamin), aflatoksyny znajdujące się w pożywieniu i inne często prowadza do masowych zaburzeń w rozrodzie. U królic karmionych wyłącznie lucerną, Chury (Pribył, 1968) stwierdza burzenia w owulacji u 25% stada samic oraz zaburzenia zstępowania i rozwoju zapłodnionych komórek jajowych. Przetrzymywanie ». samców w jednej ciasnej klatce może spowodować trwałą ich niepłodność na skutek wzajemnego wykastrowania, trwałego uszkodzenia jąder lub prącia. Obserwowano podobne przypadki u samic — trwałe uszkodzenia warg sromowych. W okresie poprzedzającym termin krycia podawanie nadmiaru skrobi i tłuszczu (przy braku białka) powoduje przetłuszczenie narządów płciowych i prowadzi do jałowienia, a niekiedy do niepłodności. Roszko (1960) podaje, że niedobór witaminy E może być przyczyną zahamowania tworzenia nasienia. Przy niedoborze witaminy A stwierdza się bezpłodność. Sadykov i wsp. (1972) donoszą o wystąpieniu zaniku aktywności płciowej i długotrwałej niepłodności po poddaniu kąpieli królika w 0,25% roztworze HCH (heksachlorocykloheksanu). Przyczyną zmniejszonej liczby kryć może być zapalenie skóry, powstałe w wyniku nie oczyszczenia z wydzieliny łojowej krocza. U samców wokół napletka czasami nawijają się włosy, które znacznie utrudniają wzwód prącia (Niedźwiadek, 1982). Wystąpienie niepłodności lub jałowienia może być objawem choroby, gdzie występuje podwyższona temperatura ciała, a szczególnie chorób zakaźnych (spirochetoza, bruceloza).
Leczenie. Jeżeli w ciągu 30 dni po porodzie królica nie daje się pokryć należy wyeliminować ją z hodowli. Leczenie jałowości u królików nie jest opracowane. Podstawowym postępowaniem jest możliwie szybkie wykrycie przyczyny wywołującej jałowienie i jej usunięcie.
Zaburzenia porodowe
Zaburzenia porodowe mogą być przyczyną znacznych strat w hodowli królików. Schley (1976) uważa, że przyczyną okołoporodowych strat jest wydłużony poród i nieprawidłowy rozwój płodu. Cowie-Whitnej (1977) podaje, że 25 % strat okołoporodowych stanowią płody martwo urodzone na skutek poronień i ciężkich porodów. Natomiast Knorr 1976) na podstawie przeprowadzonych sekcji podaje, że 0,5 % królic pada wskutek nieprawidłowego porodu. Zaburzenia porodowe mogą pochodzić ze strony matki, płodu lub obu stron jednocześnie. Wśród zaburzeń ze strony matki wymienić należy: wąski kanał rodny, słabe bóle porodowe i skręt ciężarnej macicy. Ze strony płodu: bezwzględnie za duże płody, nieprawidłowa postawa, położenie i ułożenie oraz potworkowatości. Trzecia grupa to połączenie zaburzeń ze strony matki z zaburzeniami ze strony płodu (np. wąski kanał rodny i potworkowatość).
Wąski kanał rodny. Zaburzenie to spotyka się głównie u królic, które zostały pokryte jeszcze przed osiągnięciem dojrzałości fizycznej. Z chwilą zapłodnienia organizm królicy przestaje się rozwijać i występuje wówczas niedorozwój kanału rodnego (miednicy) — miednica młodociana (pelvis jwenilis). Podobne zjawisko można spotkać u młodych i niedożywionych samic. Czasami występuje zniekształcenie kości miednicy bądź wytworzenie wystającego do wewnątrz grzebienia kostnego, jako następstwo przebycia krzywicy lub łomikostu. Niekiedy wąski kanał rodny jest następstwem niskiego poziomu hormonów odpowiedzialnych za przygotowanie dróg rodnych do porodu.
Leczenie. Przy przeszkodach mechanicznych (zniekształcenia, grzebień kostny, miednica młodociana) poród można rozwiązać tylko cięciem cesarskim (sectio caesarea). W przypadku zaburzeń hormonalnych (nie przygotowanie dróg rodnych do porodu) można podać hormony estrogenne (StiIboestrolum-Polfę), środki przeciwskurczowe i glikokortykoidy. Słabe bóle porodowe. Bóle porodowe, które decydują o rozwarciu dróg rodnych i wyparciu płodów, mogą być zbyt słabe od początku aktu porodowego. Są to tzw. pierwotne słabe bóle porodowe, będące następstwem zaburzeń neurohormonalnych (niski poziom estrogenów uczulających mięśniówkę macicy na oksytocynę). Niekiedy wynikiem przedłużających się porodów jest zmęczenie mięśniówki macicy i mówimy wówczas o wtórnie słabych bólach porodowych które początkowo były wystarczająco silne i regularne. W dużej liczby płodów czy też trudności z ich wydaleniem, liczba bóli porodowych maleje — zbyt słabe do wydalenia płodów. Zaburzenia neurohormonalne są najczęściej wynikiem nie odpowiedniego żywienia (niedobory witamin i składników mineralnych) oraz niewłaściwych warunków hodowlanych.
Leczenie. Przy pierwotnie słabych bólach porodowych można stosować masaże powłok brzusznych w kierunku do głowy ku tyłowi i ciepłe okłady. W przypadku wtórnie słabych boli porodowych należy usunąć przyczynę powodującą zmęczenie mięśniówki. Niekiedy zachodzi konieczność podania preparatów hormonalnych — Hypophisis cerebri pars posterior w dawce 1-3 j.V lub Oxytocin 1-2 j.m., Syntocin spray i in. Skręt macicy ciężarnej (torsio uteri grafidi). Możliwość wystąpienia skrętu ciężarnej macicy u królicy przedstawia Studienco (1956). Bezpośrednią przyczyną skrętu macicy występującego pod koniec ciąży jest nie fizjologiczne zachowanie się królicy (skoki) lub nieprawidłowa opieka (upadki). Najczęściej królica pada nim przystąpi się do leczenia. Nadmierne rozmiary płodów. Jest to najczęstsza przyczyna zaburzeń porodowych u królic. Bezwzględnie za duże płody występują przy niezbyt licznych miotach (czasami pledy pojedyncze). Także u małych samic pokrytych dużymi samcami (krzyżowanie towarowe, międzyrasowe). Niekiedy przy skłonnościach dziedzicznych — niektóre tylko płody mogą osiągać większe rozmiary i hamować wydalenie pozostałych (normalnie rozwiniętych) płodów.
Ronienie (abortuś)
Ronienie polega na przerwaniu ciąży i wchłonięciu zarodka lub wydaleniu na zewnątrz martwego albo żywego, lecz niezdolnego do życia płodu. Najczęściej ronienie jest objawem niekorzystnego oddziaływania różnych czynników etiologicznych na organizm matki. Około 25-30% śmiertelności okołoporodowej stanowią płody martwo urodzone, jako następstwo poronienia lub przedłużonego porodu. Poród w 28 dniu ciąży uznaje się za poronienie, natomiast w 29 dniu — za poród przedwczesny (Losing, 1979). Ronienie może być całkowite, czyli zupełne (abortuś completus) polegające na wydaleniu, wchłonięciu, zeschnięciu, maceracji lub gniciu wszystkich płodów. Spotyka się także ronienie niezupełne (abortuś incompletus) — wydalenie kilku płodów (1-2 sztuki) w 20-25 dniu ciąży przy równoczesnym donoszeniu i urodzeniu pozostałych płodów.
Etiologia. Ronienie spowodowane jest najczęściej nadmiernym„użytkowaniem" królicy przy niedostatecznym i niepełnowartościowym żywieniu — niedobory białka, witamin i składników mineralnych (Kopański, 1977). Roszko (1960) podaje, że niedobór witaminy E powoduje mumifikację płodów. Natomiast Herman (1974) podkreśla, iż poronienia występują przeważnie przy nieoględnym chwytaniu i przenoszeniu królic i jako następstwo brutalnego ich badania. Wymienia się także: przedwczesne „użytkowanie" królic, pasożyty wewnętrzne, zatrucia (np. solaniną zawartą w kiełkach ziemniaków), choroby zakaźne (bruceloza, spirochetoza, salmonelloza, listerioza, pastereloza i in.).
Obraz kliniczny. Poronienie przechodzi przeważnie nie zauważone przez opiekuna. Niekiedy w klatce spotyka się krew i pozostałości po płodach, które zjadła samica. Rzadko znajduje się małe poronione płody.
Leczenie. Leczenia się nie prowadzi, gdyż z reguły o poronieniu dowiadujemy się postfactum. Jednakże szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację panującą w hodowli (na fermie). Dokładnie przeanalizować domniemaną przyczynę poronienia w celu usunięcia czynnika je wywołującego. Poronione płody należy przekazać do badań bakteriologicznych.
Zapobieganie. Polega na przestrzeganiu podstawowych zasad żywieniowych, pielęgnacyjnych i hodowlanych. Królice po poronieniu należy odizolować, a klatki poddać dokładnej dezynfekcji.
Piśmiennictwo
Cowie-Whitney J.: Diseases of the commercial rabbit. Vel. Rec., 101, 15, 299, 1977. Gascón P. F. M.: Esperienze terapeutiche in un episodio di diarrea specifica del coniglio Riv. coniglicolt., 5, 22, 51, 1985.
Gibasiewicz W. A.: Choroby układu pokarmowego. HDI, 24, 2, 1976.
Gibasiewicz W. A.: Choroby zębów królików. HDI, 8, 21, 1982.
Kopański R.: Selekcja i rozpłód królików w warunkach wielkofermowej produkcji. HDI, 25, 10, 18, 1977.
Krugloya N. M.: Nezaraznye źeludoćno-kisecnye zabolevanija krolikov. Krolikw. i zverovod., 2, 32, 1980.
Losing A.: Untersuchungen uber Umfang und Ursachen der Aufzuchtverluste beim Haus- kaninchen. Diss. Tierarztliche Hochschule, Hannoyer 1979.
Morise J. P.: Ineidenza delie turbe digestive e delie enteropatie sulla mortalita del coni- glio. Rir. coniglicolt., 2, 23, 28, 1986.
Ocetkiewicz 3.: Liściarka mało znana pasza dla królików. HDI, 4, 14, 1959.
Ocetkiewicz J.: Niepłodność królików i zapobieganie jej. HDI, l, 16, 1957.
Roszko M.: Rola witamin w żywieniu królików. HDI, 11, 24, 1969.
SadykoY R., Rabocey V., Strokov J.: VII Int. Congr. tier. Fortp. Haustbes., Mun- chen, 1832, 1972.
Schley P.: Die kiinstlicBe Aufzucht von Kaninchen unter Verwendung von mitteiketti- gen Trigłyceriden (MKT). Berl. Miinch. tierarztl. Wschr., 89, 32, 1976.
StefFen J., Wachowicz,, Witają B.: Choroby zwierząt futerkowych w badaniach rozpoznawczych ZHW w Katowicach. Życie Wet; 5, 153, 1977.
"Choroby królików" Włodzimierz A. Gibasiewicz |
|
Dobra robota 
